Według Światowej Organizacji Zdrowia kobiety są obciążone znacznie większym ryzykiem zachorowania na niektóre choroby niż mężczyźni.
Częściej dotykają nas m.in.:
- choroby tarczycy,
- osteoporoza,
- toczeń,
- żylaki,
- schorzenia układu rozrodczego.
Aby zapobiec tym chorobom i wykryć je jak najwcześniej, musimy regularnie się badać. Pamiętaj, że profilaktyka jest najskuteczniejszą i najtańszą metodą walki o zdrowie.
Wyróżniamy wiele badań profilaktycznych, które są wskazane, aby je wykonać w każdym wieku – od najbardziej podstawowych takich jak np. morfologia krwi, czy badanie ogólne moczu do bardziej zaawansowanych takich jak EKG czy mammografia.
Zacznijmy zatem od tych najbardziej podstawowych:
Badanie ogólne krwi
Pełna morfologia krwi to badanie, które pozwala ocenić ilość poszczególnych składników krwi (krwinek białych i czerwonych oraz płytek krwi). Odpowiadają one za kluczowe funkcje organizmu. Oprócz nich określa się także inne wskaźniki, dzięki którym możemy ocenić proces tworzenia nowych krwinek.
Dzięki morfologii jesteśmy w stanie zbadać ogólny stan organizmu. Pozwala nam ona zdiagnozować stosunkowo niegroźne stany, takie jak anemie czy infekcje. Niekiedy dostarcza cennych wskazówek, które mogą pomóc w rozpoznaniu znacznie poważniejszych chorób, np. rozwijającej się białaczki. To proste i tanie badanie potrafi uratować życie.
Badanie ogólne krwi powinny wykonywać kobiety w każdym wieku co najmniej raz w roku, a najlepiej dwa razy do roku.
Badanie ogólne moczu
To badanie laboratoryjne, które wykonujemy profilaktycznie, aby ocenić stan nerek i wątroby. Badanie pomaga także w wykrywaniu chorób układu moczowego, m.in. infekcji dróg moczowych, kamicy nerkowej, a nawet cukrzycy. Pracownicy laboratorium oceniają cechy fizyczne próbki oraz zawartość poszczególnych składników, a także osad pod mikroskopem.
Badanie ogólne moczu powinny wykonywać kobiety w każdym wieku co najmniej raz w roku, a w przypadku częstych infekcji zgodnie z zaleceniami lekarza.
Odczyn Biernackiego
Badanie odczynu Biernackiego (OB) to inaczej badanie odczynu opadania krwinek czerwonych. Jest to badanie laboratoryjne przeprowadzane z próbki krwi. Pozwala diagnozować choroby zapalne, autoimmunologiczne, a nawet nowotwory. Badanie stosuje się także w diagnostyce chorób nerek i wątroby.
Badanie OB powinny wykonywać kobiety w każdym wieku co najmniej raz w roku.
Lipidogram
To badanie pomoże Ci ocenić poziom poszczególnych frakcji lipidów, czyli tłuszczów we krwi.
Dzięki niemu można oznaczyć stężenie:
- cholesterolu całkowitego,
- „dobrego” cholesterolu (HDL),
- „złego” cholesterolu (LDL),
- trójglicerydów.
Jest to badanie profilaktyczne, które wskazuje na ryzyko wystąpienia zawału serca, udaru, miażdżycy oraz choroby wieńcowej. Choroby sercowo-naczyniowe to jedna z głównych przyczyn zgonów wśród kobiet na świecie. Ryzyko zachorowania gwałtownie wzrasta po menopauzie, co wynika z obniżenia poziomu estrogenów. Nie oznacza to, że nie musisz badać się już teraz. Badania cholesterolu stanowią niezwykle ważny element profilaktyki zdrowia każdej z nas.
Od 20. roku życia co najmniej raz na 5 lat. Zalecana częstotliwość badania zwiększa się wraz z wiekiem i indywidualnymi czynnikami ryzyka chorób serca. Jeśli w poprzednich badaniach Twój lipidogram odbiegał od normy, wykonuj to badanie raz w roku.
Badanie poziomu elektrolitów
To badanie laboratoryjne, które mierzy stężenie różnych elektrolitów, m.in.:
- sodu,
- potasu,
- magnezu,
- wapnia,
- fosforu,
- chlorków.
Elektrolity pomagają utrzymać równowagę wody i pierwiastków w organizmie. Ich nieprawidłowe stężenie może prowadzić do poważnych zaburzeń metabolicznych, które mogą wpłynąć na funkcjonowanie naszych narządów, a nawet całych układów. Badanie poziomu elektrolitów może być przeprowadzane jako badanie profilaktyczne u wszystkich, szczególnie u osób z czynnikami ryzyka zaburzeń elektrolitowych. Zaliczamy do nich choroby przewlekłe i przyjmowanie leków wpływających na poziom elektrolitów. Zalecana częstotliwość badania zależy od indywidualnych czynników ryzyka oraz zaleceń lekarza.
Raz na 3 lata, jeśli nie odczuwasz żadnych dolegliwości. Jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka zaburzeń elektrolitowych, badania wykonuj częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza.
Kontrola stomatologiczna
Wizyta kontrolna u stomatologa jest ważnym badaniem profilaktycznym, które niestety pomijamy. Często przypominamy sobie o zębach dopiero wtedy, kiedy zaczynają boleć. Warto regularnie oceniać stan uzębienia, dziąseł, a także błony śluzowej jamy ustnej i języka. Badania kontrolne pozwalają na szybkie wdrożenie leczenia, dzięki czemu możemy uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji. Stomatolog może diagnozować nie tylko choroby zębów, ale także choroby przyzębia, m.in. zapalenie dziąseł czy paradontozę.
Przy okazji kontroli stomatologicznej pamiętaj również o czyszczeniu zębów i umów się na zabieg usuwania kamienia nazębnego.
Kontrolę stomatologiczną powinny wykonywać kobiety w każdym wieku, dwa razy do roku.
Pomiar ciśnienia krwi
Pomiar ciśnienia krwi jest bardzo prostym, a jednocześnie niezwykle ważnym badaniem profilaktycznym. Nieprawidłowe ciśnienie jest istotnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, dlatego warto mieć rękę na pulsie. Wykrycie nieprawidłowości może skłonić nas do dalszej diagnostyki. Szybkie wykrycie zaburzeń i włączenie leczenia mogą uchronić przed chorobą wieńcową, zawałem serca czy udarem mózgu.
Kobieta w każdym wieku. Od 20. roku życia raz w roku, jeśli nie występują u Ciebie żadne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jeśli jesteś obarczona czynnikami ryzyka, mierz ciśnienie częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza. Pamiętaj, że ryzyko gwałtownie wzrasta po menopauzie.
Kontrola masy ciała
Pomiar masy ciała jest ważnym badaniem profilaktycznym, ponieważ nadwaga i otyłość są jednymi z głównych czynników ryzyka wielu chorób przewlekłych. Nadmierna masa ciała sprzyja m.in. rozwojowi cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych czy chorób układu oddechowego. Kontrola masy ciała polega na określeniu wskaźnika masy ciała (BMI), który możesz wyliczyć na podstawie wzrostu i wagi. Wartości powyżej 25 oznaczają nadwagę, a powyżej 30 otyłość.
Kontrolę masy ciała powinny wykonywać kobiety w każdym wieku co najmniej raz w roku.
Badanie ginekologiczne
Regularne badania ginekologiczne są obowiązkowym elementem profilaktyki zdrowia każdej z nas. Wizyta kontrolna rozpoczyna się od dokładnego wywiadu, podczas którego lekarz zapyta Cię o:
- ogólny stan zdrowia,
- przebieg miesiączek,
- przebyte ciąże,
- infekcje,
- inne zdarzenia, które mogły mieć wpływ na Twoje zdrowie.
Podczas wizyty lekarz wykona również badanie ginekologiczne z użyciem wziernika, a także USG przez powłoki brzuszne lub waginę. Ginekolog w trakcie badań oceni stan narządów płciowych zewnętrznych (warg sromowych, łechtaczki) i wewnętrznych (macicy, jajowodów, jajników). Badanie ginekologiczne może pomóc w wykryciu infekcji dróg rodnych, chorób przenoszonych drogą płciową, a także problemów hormonalnych. Regularne badania są kluczowe w profilaktyce nowotworów, takich jak rak szyjki macicy, rak piersi i rak jajnika.
Badanie ginekologiczne powinny wykonywać kobiety w każdym wieku co najmniej raz w roku. Jeśli występują u Ciebie jakiekolwiek czynniki ryzyka, powinnaś odwiedzać ginekologa częściej, zgodnie z zaleceniami.
Cytologia
To najważniejsze badanie w profilaktyce raka szyjki macicy, które musisz wykonywać regularnie. Badanie polega na pobraniu komórek z szyjki macicy i mikroskopowej ocenie zmian, które mogą wskazywać na nowotwór lub stan przedrakowy.
Obecnie w gabinetach wykonuje się dwa rodzaje badań cytologicznych:
- cytologię konwencjonalną,
- cytologię jednowarstwową na podłożu płynnym LBC.
Towarzystwa ginekologiczne zalecają cytologię płynną, ponieważ ta metoda jest czulsza i dokładniejsza. Zmniejsza także ryzyko nieprawidłowych rozmazów, dzięki czemu ma większe znaczenie diagnostyczne.
Cytologię powinny wykonywać kobiety w każdym wieku raz na 3 lata. Ginekolodzy zachęcają jednak do częstszych badań, nawet raz w roku. Po 60. roku życia badanie można wykonywać rzadziej.
USG i samobadanie piersi
Podstawowym badaniem profilaktycznym u kobiet w młodym wieku jest USG piersi. Badanie pozwala potwierdzić lub wykluczyć obecność zmian nowotworowych. USG piersi jest bezpieczne, bezbolesne i nieinwazyjne. Nie zapominaj również o samobadaniu piersi. Wykonuj je regularnie, najlepiej w tym samym dniu cyklu miesiączkowego. Pamiętaj, że nie zastąpi ono badań obrazowych, ale może skłonić Cię do wcześniejszej wizyty u lekarza.
USG piersi powinny wykonywać kobiety od 30 roku życia raz do roku. Samobadanie piersi raz w miesiącu.
Mammografia
Mammografia jest obrazowym badaniem piersi, które zalecane jest kobietom w starszym wieku. Jeśli nie ukończyłaś jeszcze 40 lat, wykonuj USG piersi zamiast mammografii. U młodszych kobiet, które w piersiach mają znacznie więcej tkanki gruczołowej, lepiej sprawdzają się ultradźwięki niż promienie rentgenowskie.
Mammografię powinny wykonywać kobiety między 50. a 69. rokiem życia raz na rok lub raz na dwa lata.
Profil tarczycowy
Obecnie choroby tarczycy są zaliczane do chorób cywilizacyjnych. Problemy z tarczycą znacznie częściej dotykają kobiet niż mężczyzn. Profil tarczycowy to badania laboratoryjne oceniające poziom kilku parametrów, których prawidłowy poziom jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania naszego ciała.
Zestaw tych badań pozwala przede wszystkim na wykrycie:
- nadczynności tarczycy,
- niedoczynności tarczycy,
- choroby Hashimoto,
- choroby Gravesa-Basedowa,
- nowotworów tarczycy i przysadki mózgowej.
Badania tarczycy wykonuj regularnie, aby wykryć choroby we wczesnym stadium i włączyć odpowiednie leczenie.
Profil tarczycowy powinny wykonywać kobiety po 40. roku życia, jeśli wcześniej nie występowały żadne objawy. Po 50. roku życia co najmniej raz w roku, chyba że lekarz zadecyduje inaczej.
Badanie glikemii
Kolejnym prostym, tanim i szybkim, ale bardzo ważnym badaniem przesiewowym jest badanie poziomu cukru. Umożliwia ono diagnostykę hipoglikemii, hiperglikemii i cukrzycy. Cukrzyca typu 2 jest chorobą cywilizacyjną, której da się zapobiec. Dlatego tak ważna jest diagnostyka. Nieprawidłowy poziom glukozy może być także wskazówką do poszerzenia diagnostyki, np. w kierunku insulinooporności.
Badanie oficjalnie w celach przesiewowych zaleca się kobietom po 40. roku życia, jeśli wcześniej nie miały niepokojących objawów. Badanie warto wykonywać jednak niezależnie od wieku, najlepiej raz w roku razem z kontrolnymi badaniami ogólnymi krwi.
Kolonoskopia
Kolonoskopia jest badaniem umożliwiającym dokładną ocenę stanu jelita grubego. Podczas badania oprócz oceny wizualnej możliwe jest pobranie wycinków do badań, a nawet usunięcie drobnych polipów. Wykrycie nowotworu we wczesnym stadium umożliwia lekarzom zastosowanie skutecznego leczenia. Dlatego tak ważna jest profilaktyka.
Kolonoskopię powinny wykonywać kobiety po 50 roku życia, chyba że w rodzinie występowały nowotwory, wtedy badannie powinno się odbyć po 40 roku życia. Raz na 10 lat, jeśli w badaniu nie stwierdzono nieprawidłowości.
Badanie znamion
Regularne badanie znamion pozwala wykryć niepojące zmiany skórne na wczesnym etapie, kiedy skuteczne leczenie jest jeszcze możliwe. Ważne, abyś znała swoje znamiona i monitorowała je. Badania znamion zaleca się każdemu. Jeśli masz dużo znamion lub Twoi bliscy chorowali na raka skóry, musisz zachować szczególną ostrożność i badać się częściej.
Badanie znamion powinny wykonywać kobiety w każdym wieku co najmniej raz w roku.
USG jamy brzusznej
To badanie ultrasonograficzne, które pozwala na wizualizację narządów wewnętrznych w jamie brzusznej:
- wątroby,
- pęcherzyka żółciowego,
- trzustki,
- śledziony,
- nerek,
- moczowodów,
- pęcherza moczowego.
Badanie to może pomóc w wykryciu wielu różnych chorób, także tych, które mogą nie dawać objawów we wczesnej fazie.
USG jamy brzusznej powinno się wykonywać szczególnie po 40 roku życia co 3-5 lat jeśli nie występują niepokojące objawy.
RTG klatki piersiowej
Badanie rentgenowskie klatki piersiowej pozwala wykryć choroby układu oddechowego oraz choroby serca.
Warto zaznaczyć, że RTG klatki piersiowej nie jest uważane za skuteczne narzędzie do wykrywania raka piersi. Obraz radiologiczny nie jest wystarczająco precyzyjny, aby wykryć obecność guza lub podejrzanych zmian w tkance piersi. Badanie ma szczególne znaczenie u osób znajdujących się w grupie ryzyka chorób układu oddechowego:
- palących tytoń,
- pracujących w miejscach, które zwiększają takie ryzyko,
- z przypadkami nowotworów w rodzinie.
RTG powinny wykonywać kobiety w każdym wieku co 2-3 lata w przypadku kobiet zdrowych poniżej 50 roku życia. Co roku powyżej 50 roku życia oraz kobiety obciążone czynnikami ryzyka.
Badanie gęstości kości
Badanie gęstości kości (densytometria) ma na celu ocenę stanu kości i ryzyka wystąpienia osteoporozy. Jest to ważne badanie profilaktyczne u kobiet, szczególnie po menopauzie. W tym okresie gęstość kości zaczyna spadać. Przez to znacznie zwiększa się ryzyko wystąpienia osteoporozy i groźnych złamań kości. Do czynników ryzyka zaliczamy również:
- choroby endokrynologiczne,
- choroby autoimmunologiczne,
- choroby wątroby i nerek,
- przyjmowanie niektórych leków.
Czynniki te mogą dotyczyć również młodszych kobiet.
Badanie gęstości kości powinny wykonywać kobiety po menopauzie oraz wszystkie kobiety powyżej 65 roku życia co roku lub co dwa lata, chyba że lekarz zaleci inaczej.
Badanie EKG
Elektrokardiogram (EKG) jest badaniem, które mierzy elektryczną aktywność serca i pozwala na ocenę ryzyka chorób serca, takich jak choroba wieńcowa, arytmie serca, zawał serca i inne zaburzenia rytmu. Wykrycie nieprawidłowości umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia i zmniejsza ryzyko poważnych powikłań. Dzięki temu kobiety mogą cieszyć się lepszym zdrowiem i dłuższym życiem.
Badanie EKG powinny wykonywać kobiety po 40 roku życia raz na 3 lata, a powyżej 50 roku – raz w roku.
Podsumowanie (wszystkie poniższe częstotliwości badań są zalecane o ile lekarz nie zaleci inaczej lub sytuacja zdrowotna nie będzie wymagała częstszych badań)
| Badania dla kobiet | powyżej 20 roku życia | powyżej 30 roku życia | powyżej 40 roku życia | powyżej 50 roku życia | powyżej 60 roku życia |
|---|---|---|---|---|---|
| morfologia krwi | * (dwa razy w roku) | * (dwa razy w roku) | * (dwa razy w roku) | * (dwa razy w roku) | * (dwa razy w roku) |
| badanie ogólne moczu | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) |
| odczyn Biernackiego | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) |
| lipidogram | * (raz na 5 lat) | * (raz na 5 lat) | * (raz na 5 lat) | * (raz na 5 lat) | * (raz na 5 lat) |
| elektrolity (raz na 3 lata) | * (raz na 3 lata) | * (raz na 3 lata) | * (raz na 3 lata) | * (raz na 3 lata) | * (raz na 3 lata) |
| kontrola stomatologiczna | * (2 razy w roku) | * (2 razy w roku) | * (2 razy w roku) | * (2 razy w roku) | * (2 razy w roku) |
| pomiar ciśnienia krwi | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) |
| kontrola masy ciała | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) |
| badanie ginekologiczne | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) |
| cytologia szyjki macicy | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) |
| USG i samobadanie piersi | * (raz w roku/ raz w miesiącu) | * (raz w roku/ raz w miesiącu) | * (raz w roku/ raz w miesiącu) | * (samobadanie raz w miesiącu) | * (samobadanie raz w miesiącu) |
| badanie znamion | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) |
| glikemia | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | * (raz w roku) |
| profil tarczycowy | * (jednokrotnie) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | ||
| kolonoskopia | * (jednokrotnie) | * (co 10 lat) | * (co 10 lat) | ||
| USG jamy brzusznej | * (co 3 do 5 lat) | * (co 3 do 5 lat) | * (co 3 do 5 lat) | ||
| RTG klatki piersiowej | * (co 2 do 3 lata) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | ||
| EKG serca | * (raz na 3 lata) | * (raz w roku) | * (raz w roku) | ||
| densytometria | * (raz w roku) | * (raz w roku) | |||
| mammografia | * (raz w roku/raz na 2 lata) | * (raz w roku/raz na 2 lata) |
Badania profilaktyczne są ważne, ponieważ pozwalają na wczesne wykrycie i leczenie chorób, zanim staną się bardzo poważne lub wręcz nieodwracalne. Regularne wykonywanie badań profilaktycznych może pomóc Ci w identyfikacji chorób na wczesnym etapie.
